Intellectueel eigendom en databanken zijn complex, zeker in Europa. De Nederlandse wet definieert een databank als ‘een verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen die systematisch of methodisch geordend en afzonderlijk met elektronische middelen of anderszins toegankelijk zijn’. Databanken zijn in de Europese Unie beschermd op basis van de EU Databankenrichtlijn 96/9/EC. Deze richtlijn biedt auteursrechtelijke en sui generis (‘enige in zijn soort’ in het Latijn) bescherming op databanken.
Binnen de Europese Unie, en dus in Nederland, kunnen databanken beschermd worden op twee, soms gelijktijdig geldende, manieren:
- Auteursrechtelijke bescherming, wanneer er sprake is van een creatief product;
- Sui generis databankenrecht (SGDR), wanneer er een substantiële investering plaatsgevonden heeft om de databank te maken.
Bij SGDR vindt bescherming dus niet plaats op basis van originaliteit, zoals het geval is bij auteursrecht, maar is de bescherming gebaseerd op substantiële investering in de creatie van de databank (in tijd, geld en moeite). Hierdoor kan de rechthebbende van de databank iemand anders zijn dan de rechthebbende van het auteursrechtelijk materiaal binnen de databank.
Creative Commons en Databanken
3.0: oude situatie
In de Nederlandse 3.0-licenties– aan nationale wetgeving, aangepaste – doet de licentiegever afstand van zijn SGDR. Wanneer iemand met deze nationaal specifieke CC-licentie een databank probeert te licenseren zijn de Naamsvermelding en GelijkDelen voorwaarden niet te handhaven, omdat ze niet binnen de licentie vallen. Er wordt immers afstand van het SGDR gedaan. Tegelijkertijd, als een niet-Europese versie van de 3.0-licenties gebruikt wordt, is het SGDR niet gelicenseerd omdat dit een recht is dat alleen binnen de Europese Unie bestaat. Kopiëren, verspreiden en datamining van de databank zijn dan dus ook niet toegestaan. Deze afstandsverklaring is te vinden in de laatste zin van paragraaf 3 van de licenties: “Voor zover de Licentiegever op basis van het nationale recht ter implementatie van de Europese Databankenrichtlijn over uitsluitende rechten beschickt doet de Licentiegever afstand van deze rechten”.
4.0: nieuwe situatie
Met versie 4.0 van de CC-licenties is het SGDR expliciet gemaakt. Dit wil zeggen dat voor het SGDR binnen de Europese Unie nu dezelfde voorwaarden (BY, NC, ND, SA) gelden als voor auteursrechtelijke beschermde werken. Je kunt dus een van de zes licenties kiezen en die aan een databank verbinden. Deze licentie geldt dan voor de databank als geheel, niet voor de objecten in de databank. De inhoud kan, maar uitsluitend indien het om auteursrechtelijk beschermde objecten gaat, individueel gelicenseerd worden.
Let op, SGDR is alleen van toepassing in de Europese Unie. Dit betekent dat wanneer je een databank licenseert die niet een product is van een creatief proces (en dus niet auteursrechtelijk beschermd), je alleen binnen de EU-lidstaten met een databankenrecht de voorwaarden van de licentie kan handhaven. In andere jurisdicties, zoals de Verenigde Staten, hoeft men zich niet aan de voorwaarden zoals Naamsvermelding te houden. Is de databank daarentegen wel een creatief product (en valt het dus niet onder het SGDR) dan zijn de gekozen licentievoorwaarden wereldwijd te handhaven.
De 4.0-licenties zijn in samenwerking met experts over de hele wereld zó opgesteld en opgeschreven dat ze internationaal te handhaven zijn. Dit betekent dat er geen jurisdictie specifieke versies van de 4.0-licenties zullen komen. Omdat er maar één variant van de 4.0-licentie bestaat is er veel van de gecreëerde complexiteit weggenomen. Creative Commons Nederland en Creative Commons België hebben wel een linguïstieke vertaling de licentie gemaakt.
Hoe maak ik gebruik van een CC-gelicenseerde databank?
Als je een databank wilt hergebruiken die vrijgegeven is onder een Creative Commons-licentie, dan moet je in Europa het werk net zo behandelen als ware het een ander creatief werk, zoals een foto, video of tekst. Vermeld altijd de naam van de rechthebbende van de databank en houdt je aan de overige toegepaste licentievoorwaarden zoals GeenAfgeleideWerken, NietCommercieel en GelijkDelen. Dat geldt alleen voor de databank als geheel. Voor de elementen in de databank kunnen andere voorwaarden gelden.
Als je twee databanken door elkaar gebruikt, vermeld dan welke twee databanken je gebruikt hebt en waar de oorspronkelijke databanken staan, opdat mensen deze in oorspronkelijke staat kunnen terugvinden. Je dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen en aan te geven of je het werk veranderd hebt.
Als je de databank via een service of website ontsluit hoef je niet bij elke weergave van elk element de licentie van de database te tonen. Het is voldoende als je duidelijk bij de service of website licentie-informatie weergeeft. Wanneer je de databank ter download aanbiedt is het verplicht om de licentievermelding mee te nemen in de download.
In de praktijk
Het licenseren van databanken is complex, zowel voor de licentiegever als de licentienemer. Hierdoor zien we dat databanken vaak worden vrijgegeven onder de Creative Commons Zero Public Domain Dedication (CC0). CC0 is geen licentie maar een vrijwaring waarmee je afstand doet van je auteursrecht, naburige rechten en SGDR. De hergebruiker hoeft dan geen toestemming te vragen voor het gebruik van de databank en hoeft zelfs niet de naam van de maker te noemen.
CC0 is voor databanken de internationale de facto standaard. Culturele instellingen zoals het Rijksmuseum, het Nationaal Archief en Europeana maken gebruik van CC0 om de metadata van de collecties vrij te geven. Rijksoverheid.nl en data.overheid.nl maken ook gebruik van CC0 waardoor CC0 de standaard is voor informatie van de publieke sector.
Deze institutionele gebruikers geven aan dat ze CC0 gebruiken omdat ze de drempels voor het hergebruik van hun data zo laag mogelijk willen houden. De instituten zien dat bij hergebruik vaak de bron van de data wordt genoemd, ondanks dat niet meer nodig is. De hergebruiker wil namelijk laten weten dat hij een bron met autoriteit over de informatie gebruikt.
Lees meer over CC0 of kies een licentie, of neem contact met ons op.