Vandaag verschenen er op het web enkele blogposts – voornamelijk uit de US – met de enthousiaste verklaring dat de eerste singles van de Beatles, met name Love Me Do en P.S. I Love You, sinds kort tot het Publieke Domein zouden behoren. Hoewel er wel degelijk een kern van waarheid in deze berichten schuilt, is de werkelijkheid toch genuanceerder. Wat de overijverige Amerikanen namelijk over het hoofd zien, is het wezenlijke onderscheid tussen auteursrechten en naburige rechten.

Auteursrecht versus Naburige rechten

Auteursrechten zijn de rechten die toekomen aan de componist – voor de muziek – en de auteur – voor de tekst – van een nummer. Naburige rechten zijn gelijkaardige rechten die toekomen aan de uitvoerder en de producent van een song. Deze vier hoedanigheden – auteur, componist, uitvoerder en producent – kunnen bij dezelfde persoon liggen, maar kunnen evengoed aan vier verschillende personen of entiteiten toekomen. Bovendien zijn al deze rechten ook nog eens grotendeels overdraagbaar wat maakt dat ze in de praktijk – zeker voor populaire muziek – vaak in handen zijn van verschillende labels of publishers. Naast het verschil in rechthebbende zijn het auteursrecht en de naburige rechten ook verschillend wat de beschermingstermijn betreft. Het auteursrecht geldt in beginsel (in Europa) voor een periode tot 70 jaar na de dood van de langstlevende auteur. Voor naburige rechten bedraagt deze beschermingstermijn 50 jaar na de eerste publicatie van het werk. De blogs in kwestie baseren zich enkel op deze laatste termijn om hun stoutmoedige uitspraak te staven.

  by  Horia Varlan 

De singles in kwestie werden uitgebracht in 1962 en met ingang van 1 januari 2013 zijn de naburige rechten op deze producties dan ook verlopen in Europa. Dit betekent echter niet dat de twee nummers nu deel uitmaken van het Publieke Domein.  Een werk valt pas in het Publiek Domein als er geen intellectuele eigendomsrechten meer op rusten, over het algemeen rekent men hiervoor met de beschermingstermijn van het auteursrecht omdat deze nu eenmaal het langste loopt. Als een werk in het Publieke Domein terecht komt is het zo dat iedereen er vrij gebruik van kan maken. Dit wil zeggen dat er geen toestemming meer nodig is om het werk te kopiëren, verspreiden, bewerken, verkopen en dergelijke meer. Nu enkel de naburige rechten verlopen zijn, moet men voor al deze acties dus nog steeds toestemming hebben van de auteur en componist en de bijhorende vergoeding betalen aan de collectieve beheersorganisatie die hier voor instaat. Het zal voorlopig dan ook nog niet storm lopen voor heruitgaves of bewerkingen van deze Beatles-songs.

Termijnverlenging

Een tweede punt waar de blogs de bal aardig misslaan is de gepropageerde termijnverlenging van het ‘copyright’ van 50 naar 70 jaar door een Europese richtlijn. Ook hier gaat het enkel over de naburige rechten en heeft dit geen invloed op het auteursrecht, dat sowieso al veel langer loopt. Bovendien is het reeds duidelijk dat deze maatregel niet retroactief wordt ingevoerd, maar dat de nieuwe bepalingen van de Richtlijn enkel gelden wanneer de uitvoerende kunstenaars en de producenten van fonogrammen onder de oude regels nog beschermd zouden zijn op 1 november 2013. Dit betekent dat de twee eerste singles van de Beatles sowieso niet meer van de verlengde beschermingstermijn zullen genieten.

Dit misverstand maakt weer eens duidelijk hoe complex het auteursrecht in elkaar zit en hoeveel onwaarheden er over het thema de ronde doen. De complexiteit wordt alleen maar in de hand gewerkt door de talrijke geografische verschillen die er bestaan. Zelfs binnen Europa ziet men dat de beschermingstermijn van het auteursrecht – iets dat in principe geharmoniseerd is – nog steeds 27 andere regelingen kent. Niet te verwonderen dat onze vrienden aan de andere kant van de oceaan de draad wel eens kwijtraken. De Beatles zitten voorlopig nog veilig opgeborgen in het juridisch kluwen van het auteursrecht, maar in tussentijd kan je bijvoorbeeld volop genieten van deze uitvoering van de Goldberg variaties van J.S. Bach door Kimiko Ishizaka die door het toepassen van een CC0 dedicatie (voor de naburige rechten) wel deel uitmaken van het Publieke Domein.